Het ontstaan

Rond het jaar 800 ontstonden uit de diverse nederzettingen buurtschappen en marken. In deze buurtschappen ontstonden al spoedig vormen van democratisch gekozen bestuur. Het was noodzakelijk om zaken als veiligheid eigendomsrecht van gronden, waterbeheeren b.v. een wildwal samen te regelen.

Geschiedenis

In de Middeleeuwen zijn permanente nederzettingen op de zandgronden van de Veluwe ontstaan. Dit is het begin van wat men in Ede buurten noemt.
De gezamenlijke inwoners van een Buurt zorgen voor bijvoorbeeld het onderhoud van de wegen, maar ook voor het op peil houden van het water. Een aantal Buurten bij elkaar vormen een ambt. Tegenwoordig heet dat gemeente. Hiermee wordt zowel het gebied als de organisatie van het bestuur aangeduid.
Het ontstaan van de Buurten
Het is niet precies aan te geven wanneer de Buurten binnen het ambt Ede zijn ontstaan, maar waarschijnlijk is dat in de Middeleeuwen gebeurd. Dit geldt ook voor de Buurt Ede en Veldhuizen. De Buurt Ede en Veldhuizen is de enige Buurt, die nog bestaat als organisatie. In de vroegere Buurtspraak van de geërfden kwam de wetgeving tot stand door het maken van keuren. Hierna moesten de Buurtmeesters die keuren uitvoeren. Overtredingen werden beboet door de Buurtscheuter.
De voorzitter van de Buurt was de Buurtrichter. Daarnaast waren er vier Buurtmeesters, twee van het dorp Ede en twee van Veldhuizen. Een van hen was tevens administrerend Buurtmeester. Zij werden bijgestaan door de Buurtschrijver, die namens de Buurt de verslagen van de besprekingen maakte en de correspondentie voerde. Al deze functies van toen bestaan nu nog steeds! Tijdens de geschiedenis van de Buurt Ede-Veldhuizen vond een aantal grensregelingen plaats. In het midden van de veertiende eeuw maakten de Buurt Doesburg en de Buurt Veldhuizen een verdrag over de Doesburgerdijk en de Doesburgerschut.

Buurtboeken

In de jaren vijftig en zestig van de achttiende eeuw vonden grensafspraken tussen de Buurt Ede-Veldhuizen en de Maalschap Edese Bos en de Buurt Ede-Veldhuizen en de Buurt Doesburg plaats. De Buurtboeken, aanvankelijk bewaard in een kist, geven de rijke geschiedenis van de Buurt weer. Een grote brand in 1684 legde het dorp Ede voor een groot deel in de as, waarbij de Buurtboeken van de Buurt Ede-Veldhuizen, evenals die van de Buurten Manen en Doesburg verloren gingen. Het oudst bewaard gebleven Buurtboek van Ede-Veldhuizen begint in het jaar 1596. Om de Buurt beter tegen het wild te beschermen werd in het jaar 1771 een nieuwe wildwal aangelegd. In de periode 1812 – 1817 bestond het vroegere Ambt Ede uit de Mairies Bennekom, Ede, Lunteren en Otterlo met ieder een eigen maire. Na deze Frans-Bataafse tijd wilde men de bezittingen van de Buurten verdelen, maar de grootgrondbezitters verzetten zich daartegen.
Door de invoering van de gemeentewet* 1851 en de Markenwet 1886 nam de gemeente veel taken van de Buurten over, onder andere die van het onderhoud van wegen en waterwegen en de brandbestrijding. In 1902 verkocht de Buurt Ede-Veldhuizen de gronden ten zuiden van de tegenwoordige Verlengde Arnhemseweg (de Ginkelse Heide) aan het Rijk, die daar militaire oefeningen ging houden. Tevens gaf zij de gronden ten oosten van het Edese Bos en de heidevelden ten noorden van de Verlengde Arnhemseweg in erfpacht aan het Rijk.

Het recht schapen te weiden

In 1920 kocht het Rijk deze erfpacht af met het voorbehoud dat de geërfden het recht hielden schapen te weiden en plaggen te steken tot 1 januari 2000 (inmiddels verlengd met 100 jaar). In het notulenboek van de Buurt Ede-Veldhuizen vinden we een verslag van een extra Buurtspraak op 13 mei 1952. De gemeente Ede is van plan bij het Openluchttheater een groot plantsoen aan te leggen. Daar heeft de Buurt en ook nog elders een kleine hoeveelheid stukjes grond. De gemeente Ede verzoekt daarom de Buurt Ede-Veldhuizen een ruil te overwegen. Ondanks vele tegenstanders komt de Buurt via ruil in het bezit van een bosgebied met een grootte van 2.59.64 hectare, gelegen tussen de Woutersweg en de Barteweg nabij de camping `t Hazendal. Vanaf 20 mei 1952, het moment van het passeren van een notariële akte, is de Buurt eigenaar van een perceel, dat gelegen is buiten de historische grenzen van de Buurt, namelijk op grondgebied van de vroegere Buurt Doesburg.

Buurtspraak

Aanvankelijk hield men de Buurtspraak in het koor van de Oude Kerk. Vanaf 1913 werd met deze traditie gebroken. Bij de Buurtspraak op 17 september 2002 is de wens uitgesproken om een werkgroep op te richten. Het doel van deze werkgroep is om meer bekendheid te geven aan de Buurt Ede-Veldhuizen. Door de Buurtspraak te verlevendigen wordt tevens geprobeerd om de jeugd voor dit fenomeen te interesseren.


*De Gemeentewet verwijst naar een tweetal Nederlandse wetten die het bestuur van de gemeenten regelt. De eerste wet was de Gemeentewet 1851. De oorspronkelijke wet werd gemaakt door Thorbecke en was een voortvloeisel van de Grondwet van 1848. Met de Gemeentewet kwam een einde aan het wettelijke onderscheid tussen steden en dorpen en vervielen de laatste privileges die steden nog genoten, zoals het heffen van poortgeld. Uitgangspunt van de Gemeentewet destijds was dat een door het volk gekozen gemeenteraad als hoogste orgaan voor het gemeentelijk grondgebied verordeningen vaststelt en via de begroting middelen beschikbaar stelt. Burgemeester en wethouders waren als dagelijks bestuur binnen de kaders van de gemeenteraad en de rijksoverheid belast met de huishouding van de gemeente en het uitvoeren van wetten (het zogenaamde medebewind).